Έργα Αχελώου: 39 χρόνια με βήμα σημειωτόν! Κύριο
- μέγεθος γραμματοσειράς μείωση του μεγέθους γραμματοσειράς αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
- Κατηγορία Τρίκαλα
- Εκτύπωση

Σχεδόν 39 χρόνια πέρασαν από τότε που εξαγγέλθηκε από τον τότε Πρωθυπουργό Α. Παπανδρέου η περίφημη εκτροπή του Αχελώου προς τον Θεσσαλικό κάμπο και έκτοτε παρότι έχει πραγματοποιηθεί ένα μεγάλο μέγεθος του έργου και παρότι έχει μειωθεί περίπου στο 1/4 η ζητούμενη εκτρεπόμενη ποσότητα ύδατος κάθε φορά "προσκρούει" σε δικαστικές αποφάσεις του ΣτΕ μετά από προσφυγές οργανώσεων και ομάδων πολιτών.
Είναι χαρακτηριστικό ότι έχουν εκπονηθεί επτά Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων ώστε να μπορέσει να προχωρήσει το έργο εναρμονιζόμενο με την εθνική αλλά και την κοινοτική νομοθεσία σχετικά με την διαχείριση των υδάτων. Τις προηγοήμενες ημέρες μάλιστα είχαμε και την ψήφιση της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων από το Περιφερειακό Συμβούλιο Θεσσαλίας για το Υδροηλεκτρικό Έργο στη Μεσοχώρα το οποίο και έχει διαχωριστεί από την κατασκευή και ολοκλήρωση του υπολοίπου έργου.
Ενδιαφέρον έχει η εισήγηση του Θεματικού Αντιπεριφερειάρχη Περιβάλλοντος, Χωρικού Σχεδιασμού και Πολιτικής Γης, Κων. Μπάρδα για το ιστορικό του έργου και τις δυσκολίες που έχουν παρουσιαστεί για την ολοκλήρωσή του και το οποίο και παραθέτουμε ακολούθως.
"Για την αξιοποίηση των υδατικών πόρων της Θεσσαλίας και του Αχελώου εκπονήθηκαν πολλές μελέτες. Οι πιο σημαντικές από αυτές είναι της ελβετικής εταιρίας Electro Watt (EW) και της καναδικής εταιρείας (SNC). Στις 13 Μαρτίου του 1983 εξαγγέλθηκε από τον τότε Πρωθυπουργό η απόφαση της κυβέρνησης να προχωρήσει στην υλοποίηση του έργου της εκτροπής. Το 1985 ξεκίνησε η δημοπράτηση και κατασκευή βασικών έργων του προγράμματος. Ο αρχικός σχεδιασμός του έργου προέβλεπε εκτρεπόμενη ποσότητα ύδατος προς τη Θεσσαλία ίση με 1.100 εκατ. κυβ. μέτρα ετησίως και δημοπρατήθηκε το 1988. Τον Μάρτιο του 1993 υπογράφηκε σύμβαση, η οποία όμως αφορούσε μόνο τα έργα κεφαλής.
Οι μέχρι τώρα εγκεκριμένες εκπονηθείσες μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων είχαν μπλοκαριστεί/ακυρωθεί με μια σειρά αποφάσεων και ακυρωτικών πράξεων του ΣτΕ (1994, 2000, 2005, 2009, 2010, 2011, 2014), ύστερα από προσφυγές φορέων και περιβαλλοντικών οργανώσεων, για μια σειρά διαφορετικών λόγων και παραλείψεων καθώς και θεμάτων εναρμόνισης της εθνικής νομοθεσίας με την κοινοτική πάνω σε θέματα διαχείρισης των υδατικών πόρων.
Αρχικά για τα έργα είχαν συνταχθεί τρεις μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων και εκδόθηκαν δύο πράξεις έγκρισης περιβαλλοντικών όρων, με αντίστοιχες ΚΥΑ, εκ των οποίων η πρώτη αφορούσε στα φράγματα και τους ταμιευτήρες στο φυσικό ρου του Αχελώου και η δεύτερη στη σήραγγα εκτροπή, στα φράγματα και στους ταμιευτήρες στις θέσεις Πύλη και Μουζάκι. Οι συγκεκριμένες ακυρώθηκαν επειδή το ΣτΕ είχε κρίνει (2760/1994) πως δεν αρκούσε η σύνταξη ΜΠΕ για κάθε έργο ξεχωριστά, μιας και επειδή το έργο ήταν τεράστιο έπρεπε να γίνει συνθετική μελέτη, με την οποία θα μπορούσαν να διαγνωσθούν σε όλη τους την έκταση οι περιβαλλοντικές συνέπειες του έργου και να κριθεί αν είναι επιτρεπτή ή όχι η εκτέλεσή του.
Ακολούθως η επόμενη ΚΥΑ που ενέκρινε του περιβαλλοντικούς όρους του έργου, συντάχθηκε με βάση την απόφαση του ΣτΕ και επιπλέον τροποποιήθηκε ο αρχικός σχεδιασμός, σε τρόπο ώστε η εκτρεπόμενη ποσότητα ύδατος προς τη Θεσσαλία να μην υπερβαίνει τα 600 εκατ. κυβικά μέτρα ετησίως. Παρόλα αυτά αν και το ΣτΕ αποδέχθηκε την μερική εκτροπή του Αχελώου εντούτοις η σχετική ΚΥΑ ακυρώθηκε (3478/2000) διότι σύμφωνα με το ΣτΕ δεν ερευνήθηκαν εναλλακτικές λύσεις ως προς τον αριθμό, το μέγεθος και τη διάρθρωση των έργων που είναι απαραίτητα για την εκτροπή, ενώ δεν ελήφθησαν επαρκή μέτρα προστασίας της Ι. Μονής Α. Γεωργίου Μυροφύλλου.
Στη συνέχεια το έτος 2001, το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. συμμορφώθηκε πλήρως και με τη νέα απόφαση του ΣτΕ και εκπόνησε «Συμπληρωματική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων», αφού τηρήθηκαν πλήρως οι διαδικασίες δημοσιοποίησης και διαβούλευσης που προβλέπονται από τις εθνικές και Κοινοτικές διατάξεις. Εντούτοις το ΣτΕ 2005 με επίκληση για πρώτη φορά του νόμου 1739/1987, για εκπόνηση και έγκριση σχεδίων διαχείρισης νερών (τον οποίο δεν επικαλούνται οι προηγούμενες αποφάσεις του 1994 και 2000 του ΣτΕ) ακύρωσε την Κ.Υ.Α. έγκρισης περιβαλλοντικών όρων των έργων (1688/2005). Το ΣτΕ με την απόφαση αυτή ζήτησε τον οριστικό τερματισμό όλων των εργασιών.
Εν συνεχεία το 2006 το ΥΠΕΧΩΔΕ προχώρησε στην ψήφιση δύο τροπολογιών, οι οποίες άνοιξαν το δρόμο για την ολοκλήρωση των έργων της μερικής εκτροπής του ποταμού Αχελώου. Τα έργα της εκτροπής συνεχίστηκαν και το 2009 η ηγεσία του ΥΠΕΧΩΔΕ δήλωνε ότι έργο της εκτροπής βρισκόταν στο τελικό στάδιο κατασκευής. Ήδη όμως από το 2006 εκκρεμούσαν στο ΣτΕ αιτήσεις ανάκλησης των έργων εκτροπής από περιβαλλοντικούς και άλλους φορείς, ώστε το φθινόπωρο του 2009 το ΣτΕ με την απόφαση 3053/2009 αναφορικά με την νομιμότητα του συνολικού έργου της εκτροπής υδάτων του ποταμού Αχελώου παρέπεμψε το θέμα στο ΔΕΕ (Ευρωπαϊκό Δικαστήριο) - με τον αριθμό C-43/01, καθώς προέκυπταν εξαιρετικά σοβαρά ζητήματα εφαρμογής της περιβαλλοντικής νομοθεσίας της ΕΕ. Συγκεκριμένα απέστειλε 14 προδικαστικά ερωτήματα που αφορούσαν θέματα όπως για το αν συγκρούεται ή όχι η ελληνική νομοθεσία με κοινοτικές οδηγίες σχετικές με την εκμετάλλευση και την προστασία των υδάτινων πόρων και αποθεμάτων, την κατασκευή έργων σε προστατευόμενες περιοχές από διεθνείς συμβάσεις (Νatura) κ.λπ.
Εν αναμονή της απόφασης του ΔΕΕ, η WWF Ελλάδας κατέθεσε στο ΣτΕ αίτηση αναστολής όλων των έργων, ώστε να μη δημιουργηθούν καταστροφικά τετελεσμένα πριν κριθεί δικαστικά η υπόθεση από το ΔΕΕ. Τελικά στις 11-2-2010 η Επιτροπή Αναστολών του ΣτΕ με την απόφαση 141/2010 έκανε δεκτή την σχετική αίτηση και αποφάσισε: 1) την άμεση διακοπή όλων των εργασιών που διενεργούνται και αποσκοπούν στην κατασκευή του έργου της μερικής εκτροπής του άνω ρου του ποταμού Αχελώου προς τη Θεσσαλία, 2) την αποχή από κάθε υλική ενέργεια που κατατείνει στην ολοκλήρωση και
λειτουργία των έργων που συνδέονται με το εγχείρημα της εκτροπής, 3) τη μη λειτουργία όσων εκ των έργων χρήσης και αξιοποίησης υδάτων έχουν ήδη ολοκληρωθεί. Στην συνέχεια η Επιτροπή Αναστολών του ΣτΕ με την απόφαση (αρ. 151/2011) απέρριψε την αίτηση του ΥΠΕΚΑ για άρση του «παγώματος» των έργων κατασκευής της σήραγγας εκτροπής.
Παρόλα αυτά οι εργασίες συνεχίστηκαν με βάση το αριθμ. 567/14-9-2006 έγγραφο της ΕΥΔΕ/ΟΣΥΕ το οποίο με βάση τις προβλέψεις του Ν.3481/2006 και των εγκριθέντων περιβαλλοντικών όρων. Κατά αυτής της πρακτικής έγιναν παρομοίως προσφυγές και αιτήσεις ακύρωσης προς το ΣτΕ από φορείς και περιβαλλοντικές οργανώσεις. Έτσι το ΣτΕ με την αριθμ. 26/2014 απόφασή του και αφού έλαβε υπόψη του την γνωμοδότηση του ΔΕΕ πάνω στα 14 προδικαστικά ερωτήματα, ακύρωσε το σχετικό έγγραφο της ΕΥΔΕ/ΟΣΥΕ και που επιτρέπει τη συνέχιση της εκτελέσεως του συνόλου του έργου της εκτροπής του Αχελώου ποταμού.
Στο μεταξύ βρισκόταν ήδη σε εξέλιξη η εκπόνηση των Σχεδίων Διαχείρισης των Λεκανών Απορροής Ποταμών των Υδατικών Διαμερισμάτων της Θεσσαλίας και της Δυτικής Ελλάδας με βάση την οδηγία 2000/60/ΕΚ η οποία είχε ήδη ενσωματωθεί στο Εθνικό Δίκαιο. Τα εν λόγω σχέδια εγκρίθηκαν [ΦΕΚ 2562/Β/25-9-2014 & ΦΕΚ 2561/Β/25-9-2014] και πλέον η εκτροπή του ποταμού Αχελώου προς την Θεσσαλία με τα συναφή έργα ενσωματώνεται στις προβλέψεις τους.
Με την Απόφαση του ΣτΕ 26/2014, το έργο είχε απεμπλακεί πλήρως τόσο λειτουργικά όσο και τεχνικά από τα έργα εκτροπής του Αχελώου και πλέον θεωρείται αμιγές υδροηλεκτρικό έργο σε αντίθεση με το παρελθόν όπου μέχρι πρότινος με βάση τις παλιότερες αποφάσεις του ΣτΕ συνδεόταν άμεσα με την εκτροπή ποσότητας των υδάτων του ποταμού Αχελώου προς την Θεσσαλία. Με την έγκριση των Σ.Δ.Λ.Α.Π. των Υ.Δ. Θεσσαλίας και Δυτικής Ελλάδας, θεωρούνταν πλέον αυτόνομο και ανεξάρτητο έργο της άνω λεκάνης του Αχελώου.
Με βάση αυτό το καθεστώς συντάχθηκε το έτος 2014 σχετική ΜΠΕ η οποία αφορούσε αμιγώς το ΥΗΕ της Μεσοχώρας και τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση κατά το έτος 2015. Η όλη διαδικασία οδήγησε στην έκδοση της υπ’ αριθμ. πρωτοκ. οικ.34701/04.08.2017 (ΑΔΑ:ΨΩΧ74653Π8-23Λ) Απόφασης Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων [ΑΕΠΟ] της ΔΙ.Π.Α. Η ανωτέρω Α.Ε.Π.Ο. ακυρώθηκε με την Απόφαση 2230/2020 ΣτΕ για τους λόγους ότι το έργο απαιτείται να επικαιροποιηθεί με δύο μεταγενέστερες της ανωτέρω Α.Ε.Π.Ο. Αποφάσεις, ήτοι με την 1η Αναθεώρηση του ΣΔΛΑΠ Δυτικής Στερεάς Ελλάδας [υπ’ αρ. οικ.901/29.12.2017 (ΦΕΚ 4681Β/29.12.2017) Απόφασης της Εθνικής Επιτροπής Υδάτων] & με το νέο Χωροταξικό πλαίσιο της Θεσσαλίας [υπ. Αριθμ. ΥΠΕΝ/ΔΧΩΡΣ/69722/1108 (ΦΕΚ 269/ΑΑΠ/15.11.2018].
Η εν λόγω Μ.Π.Ε. κατατίθεται σε εφαρμογή των ανωτέρω για την έκδοση νέων περιβαλλοντικών όρων όπου θα έχουν ληφθεί οι σχετικές πρόνοιες των ανωτέρω Αποφάσεων, ώστε να ολοκληρωθούν οι υπολειπόμενες εργασίες κατασκευής του και οι εργασίες αποκατάστασης των επεμβάσεων και να επανεκδοθούν περιβαλλοντικοί όροι για τη λειτουργία του έργου.
Επισημαίνεται ότι η παρούσα ΜΠΕ αφορά αποκλειστικά το Υδροηλεκτρικό Έργο της Μεσοχώρας και όχι τα έργα στον άνω ρου του Αχελώου (φράγμα Συκιάς κλπ) και την ενδεχόμενη εκτροπή του στην Θεσσαλία".