Διατροφολόγος Κων. Πετρόπουλος: Η διατροφή μου στον σακχαρώδη διαβήτη Κύριο
- μέγεθος γραμματοσειράς μείωση του μεγέθους γραμματοσειράς αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
- Κατηγορία Υγεία
- Εκτύπωση
Ο σακχαρώδης διαβήτης αποτελεί μία από τις συνηθέστερες παθήσεις του ανθρώπου. Σήμερα είναι μια από τις παθήσεις που μαζί με τις καρδιοπάθειες και τον καρκίνο παρουσιάζει τα υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητα στις αναπτυγμένες χώρες.
Με το όρο σακχαρώδη διαβήτη περιλαμβάνουμε ένα σύνολο διαταραχών που έχουν ως κοινό χαρακτηριστικό τα υψηλά επίπεδα γλυκόζης στο αίμα. Η μερική ή απόλυτη έλλειψη ινσουλίνη από τον οργανισμό είναι υπεύθυνη για την αδυναμία χρησιμοποίησης της γλυκόζης από τα κύτταρα με αποτέλεσμα:
1. Η περίσσεια της να κυκλοφορεί στο αίμα
2. Να αποβάλλεται σε μεγάλες ποσότητες από τα ούρα.
3. Το κύτταρο να είναι υποχρεωμένο να χρησιμοποιεί άλλες μεταβολικές οδούς προκειμένου να καλύψει τις ενεργειακές του ανάγκες.
Έχουμε δύο τύπους διαβήτη
1. Τύπος I: Ινσουλινοεξαρτώμενος ή Νεανικός Διαβήτης
2. Τύπος ΙΙ: Μη ινσουλινοεξαρτώμενος ή Διαβήτης Ενήλικου Τύπου
Η δίαιτα είναι το πιο σημαντικό στοιχείο της θεραπείας του διαβήτη. Δύνεται ιδιαίτερη έμφαση στην εφαρμογή ενός προγράμματος διατροφής, διότι πολύ συχνά οι διαβητικοί έχουν την εντύπωση ότι εάν παίρνουν τα φάρμακα που καταπολεμούν το σάκχαρο, η δίαιτα δεν έχει πλέον μεγάλη σημασία.
Η Διατροφή που απευθύνεται σε ένας Διαβητικό πρέπει να έχει ως στόχους:
1. Να διορθώνει τις χαρακτηριστικές μεταβολικές ανωμαλίες της ασθένειας του Διαβήτη
2. Κάλυψη ενεργειακών απαιτήσεων.
3. Να διατηρεί ένα φυσιολογικό βάρος
4. Να προλαμβάνει τις μακροπρόθεσμες επιπλοκές του Διαβήτη.
5. Να υπάρχει ευγλυκαιμική κατάσταση όλο το 24ωρο.
6. Να είναι δυνατή η κάλυψη εξατομικευμένων αναγκών
7. Να υπάρχει έλεγχος των λιπιδίων.
Ισορροπία ενέργειας και σωματικού βάρους
1. Για υπέρβαρα και παχύσαρκα άτομα (Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ)>25 kg/m2) η πρόληψη ενέργειας πρέπει να μειωθεί κατά 500-1000Kcal/ημερησίως κατά των υπολογιζόμενων ημερησίων αναγκών του συγκεκριμένου ατόμου με στόχο ο ΔΜΣ να φτάσει στο 25 kg/m2 και αν αυτό είναι δύσκολο να έχουμε μείωση του σωματικού βάρους (ΣΒ) κατά 5-10%.
2. Η παράλληλη αύξηση της κατανάλωσης της ενέργειας μέσω της άσκησης βοηθάει σημαντικά. Η ένταση και η διάρκεια της οποιαδήποτε σωματικής δραστηριότητας πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όταν γίνεται υπολογισμός των θερμίδων του διαιτολογίου.
3. Όταν έχουμε μείωση του ΣΒ πρέπει να μην γίνεται ανάκτηση του.
4. Συνεχή ενθάρρυνση των ατόμων που δεν μπορούν να χάσουν βάρος ώστε να προσπαθούν συνεχώς και να λαμβάνουν μέτρα να μην έχουμε περαιτέρω αύξηση του ΣΒ.
5. Για εκείνους με ΔΜΣ εντός των συνιστώμενων ορίων για τους ενήλικους (18,5-25 kg/m2), δεν χρειάζεται συνήθως η χορήγηση οδηγιών που αφορούν την ενεργειακή πρόσληψη, αλλά μόνο την ποιοτική σύνθεση και την κατανομή στο 24ωρο.
Πρόσληψη Υδατανθράκων
1. Η πρόσληψη υδατανθράκων μπορεί να ποικίλλει μεταξύ 45-60% της προσλαμβανόμενης ενέργειας.
2. Λαχανικά, όσπρια, φρούτα και δημητριακά ολικής αλέσεως θα πρέπει να ενσωματωθούν στη διατροφή των ατόμων με Σακχαρώδη Διαβήτη Τύπου 1 (ΣΔτ1) και ΣΔτ2. Όταν η πρόσληψη υδατανθράκων βρίσκεται στα ανώτερα όρια των συνιστώμενων τότε είναι ιδιαίτερα σημαντικό να δοθεί έμφαση σε τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες και χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη.
3. Όταν γίνεται χρήση ινσουλίνης θα πρέπει να συνυπολογίζεται ο χρόνος δράσης των φαρμάκων με την ποσότητα, το είδος και την ώρα λήψης των υδατανθράκων.
4. Δεν υπάρχουν στοιχεία πουν δικαιολογούν συστάσεις για δίαιτα πολύ χαμηλής περιεκτικότητας σε υδατάνθρακες για άτομα με ΣΔ.
5. Η κύρια ποσότητα των υδατανθράκων παρέχεται κυρίως από το ψωμί που περιέχει 50% υδατάνθρακες (μαύρο 47% λευκό 52%). Προτιμάμε το μαύρο από το λευκό όχι τόσο επειδή περιέχει λιγότερο άμυλο αλλά γιατί καθυστερεί τη απορρόφηση της γλυκόζης.
Η σημασία των Φυτικών Ινών
1. Τα άτομα με ΣΔ θα πρέπει να ενθαρρύνονται να καταναλώνουν φυσικές τροφές που να είναι πλούσιες σε φυτικές ίνες.
2. Η περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες διαιτολογίων για την αντιμετώπιση του ΣΔ θα πρέπει να είναι πάνω από 40gr/ημέρα (ή 20gr/1000Kcal/ημέρα), οι μισές από τις οποίες θα πρέπει να είναι διαλύτες. Ευεργετική επίδραση όμως έχουν και μικρότερες ποσότητες οι οποίες γίνονται καλύτερα ανεκτές.
3. Η καθημερινή κατανάλωση λαχανικών σε κάθε γεύμα, τουλάχιστον 3 φρούτα ημερησίως και 4 μερίδες οσπρίων την εβδομάδα μπορεί να εξασφαλίσει τις ελάχιστες απαιτούμενες ποσότητες φυτικών ινών.
4. Τα δημητριακά θα πρέπει να είναι ολικής αλέσεως και υψηλής περιεκτικότητας σε ίνες.
Σακχαρόζη και άλλα απλά σάκχαρα
1. Μέτρια ποσότητα σακχάρων, έως 50gr/ημέρα, συνυπολογιζομένης όμως και της ποσότητας που περιέχεται σε όλα τα τρόφιμα της ημερήσιας διατροφής, μπορεί να συμπεριληφθεί στη δίαιτα των ατόμων με ΣΔτ1 και ΣΔτ2, εάν το επιθυμούν και υπό την προϋπόθεση να έχουν καλή γλυκαιμική ρύθμιση.
2. Η συνολική πρόσληψη απλών σακχάρων δεν θα πρέπει μα ξεπερνά το 10% της ολικής ενέργειας.
Γλυκαιμικός Δείκτης
Τρόφιμα που περιέχουν όμοιο ποσόν υδατανθράκων προκαλούν διαφορετική αύξηση της γλυκόζης στο αίμα. Οι διαφορές αναδεικνύονται από τον Γλυκαιμικό
Δείκτη (ΓΔ), ο οποίος ορίζεται ως η επιφάνεια κάτω από την καμπύλη της γλυκόζης (όση επιφάνεια βρίσκεται πάνω από την γλυκόζη νηστείας) κατά το χρονικό διάστημα 0-120 λεπτά μετά την χορήγηση ποσότητας του υπό εξέταση τροφίμου που περιέχει 50gr υδατανθράκων, εκφρασμένης ως ποσοστό της αντίστοιχης επιφάνειας μετά την χορήγηση 50gr γλυκόζης. Ως τρόφιμο αναφοράς χρησιμοποιείται σε πολλές μελέτες, αντί της γλυκόζης το λευκό ψωμί, οπότε οι τιμές του ΓΔ είναι διαφορετικές.
Όσο χαμηλότερος είναι ΓΔ, τόσο λιγότερο αυξάνει τη γλυκόζη το συγκεκριμένο τρόφιμο.
Πρωτεΐνες
1. Σε ασθενείς χωρίς ενδείξεις ύπαρξης νεφροπάθειας, η πρόληψη πρωτεϊνών μπορεί να παρέχει 10-20% της συνολικής ενέργειας.
2. Σε ασθενείς με ΣΔτ1 και ενδείξεις εγκατεστημένης νεφροπάθειας, η πρόσληψη πρωτεϊνών θα πρέπει να είναι στο κατώτερο επίπεδο των αποδεκτών ορίων (0,8gr/Kg ΣΒ/ημέρα).
3. Για ασθενείς με ΣΔτ1 και αρχόμενη νεφροπάθεια (μικρολευκωματινουρία) καθώς και για εκείνους με ΣΔτ2 και εγκατεστημένη ή αρχόμενη νεφροπάθεια δεν υπάρχουν επαρκή δεδομένα για τη διατύπωση αυστηρών συστάσεων σχετικά με τον περιορισμό της πρόσληψης πρωτεϊνών.
4. Δεν υπάρχουν επαρκή δεδομένα για τη διατύπωση συστάσεων σχετικά με το επιθυμητό είδος των διαιτητικών πρωτεϊνών (προέρχονται από τα γαλακτοκομικά)
5. Δύο τροφές που παρέχουν σημαντική ποσότητα πρωτεϊνών και καθόλου λιπίδια είναι το άπαχο ψάρι και το λευκό άπαχο τυρί. Θα είναι καλό για το διαβητικό να έχει ενταγμένες στο διαιτολόγιο και το άπαχο γάλα και άπαχο γιαούρτι.
Διαιτητικό Λίπος
1. Η συνολική πρόσληψη λίπους δεν θα πρέπει να ξεπερνά το 35% της ολικής ενέργειας
2. Τα κεκορεσμένα και trans-πολυακόρεστα λιπαρά οξέα θα πρέπει να αποτελούν κάτω από το 10% της συνολικής ημερήσιας ενεργειακής πρόσληψης. Χαμηλότερη πρόσληψη (<8% της ολικής ενέργειας) μπορεί να είναι ευεργετική εάν η LDL-χοληστερόλη είναι αυξημένη.
3. Έλαια πλούσια σε μονοακόρεστα λιπαρά οξέα, όπως το ελαιόλαδο, είναι χρήσιμες πηγές λίπους και ανάλογα με τις ατομικές προτιμήσεις μπορεί να αποτελούν το 10-20% της ενέργειας
4. Τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα δεν θα πρέπει να ξεπερνούν το 10% της προσλαμβανόμενης ενέργειας.
5. Για εκείνους που είναι υπέρβαροι, πρόληψη λίπους κάτω από 30% μπορεί να βοηθήσει στην απώλεια βάρους.
6. Συνιστάται κατανάλωση δύο έως τριών μερίδων ψαριών (κατά προτίμηση λιπαρά ψάρια) κάθε εβδομάδα.
7. Η πρόσληψη χοληστερόλης δεν πρέπει να ξεπερνά τα 30mg/ημέρα και να είναι μικρότερη αν η LDL-χοληστερόλη είναι αυξημένη.
8. Πρέπει να αποφεύγονται τα ζωικά λίπη (βούτυρο) και στο μαγείρεμα να χρησιμοποιούμε φυτικά έλαια (ελαιόλαδο).Αποφεύγουμε το τηγάνισμα.
9. Απαγορεύουμε τα λιπαρά κρέατα και ιδίως τα αλλαντικά
Αντιοξειδωτικά θρεπτικά συστατικά, βιταμίνες, μέταλλα, και ιχνοστοιχεία
1. Πρέπει να ενθαρρύνεται η καθημερινή κατανάλωση φυσικών τροφών πλούσιων σε διαιτητικά αντιοξειδωτικά ιχνοστοιχεία και βιταμίνες, όπως είναι τα λαχανικά και τα φρούτα.
2. Η πρόσληψη του αλατιού πρέπει να περιορίζεται σε ποσα μικρότερα από 6 kg/ημέρα. Μεγαλύτερη μείωση επιβάλλεται σε όσους έχουν υψηλή αρτηριακή πίεση.
Αλκοόλ
1. Η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ (έως 10gr/ημέρα για τις γυναίκες και 20gr/ημέρα για τους άνδρες) είναι αποδεκτή για τα άτομα με ΣΔ που επιθυμούν να πίνουν αλκοόλ.
2. Όταν το αλκοόλ καταναλώνεται από άτομα που χρησιμοποιούν ινσουλίνη, πρέπει να καταναλώνεται μαζί με ένα γεύμα που περιλαμβάνει υδατάνθρακες, λόγω του κινδύνου σοβαρής και παρατεταμένης υπογλυκαιμίας.
3. Η κατανάλωση αλκοόλ θα πρέπει να είναι περιορισμένη στα άτομα που είναι υπέρβαρα, υπερτασικά ή υπερτριγλυκεριδαιμικά.
4. Αποχή από το οινόπνευμα συνιστάται στις γυναίκες κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και σε όσους έχουν ιστορικό παγκρεατίτιδας ή υπετριγλυκεριδαιμία.
Συμπληρώματα διατροφής και λειτουργικά τρόφιμα
Δεν υπάρχουν τεκμηριωμένες συστάσεις σχετικά με τη χορήγηση συμπληρωμάτων διατροφής και λειτουργικών τροφίμων.
Γλυκαντικές Ουσίες
1. Ασφαλείς, μη θερμιδικές, γλυκαντικές ουσίες που επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται είναι η ασπαρτάμη, η σουκραζόλη (τεχνητά σάκχαρα).
2. Ολιγοθερμικές γλυκαντικές ουσίες είναι διάφορες πολυόλες, όπως η σορβιτόλη, η μαννιτόλη, η ερυθριτόλη, η λακτιτόλη, η μαρλτιτόλη και η ξυλιτόλη (τεχνητές γλυκαντικές που χρησιμοποιούνται κυρίως ως πρόσθετα στα τρόφιμα) Σε πολλά άτομα οι παραπάνω τεχνητές γλυκαντικές προκαλούν διάρροιες.
3. Η φρουκτόζη(βρίσκεται στα φρούτα) έχει την ίδια θερμιδική απόδοση με την σακχαρόζη (ζάχαρη). Στην αρχική φάση του μεταβολισμού της δεν απαιτεί την παρουσία της ινσουλίνης, στην συνέχεια όμως η φρουκτόζη εισέρχεται στην γλυκολυτική οδό, όπου απαιτείται η παρουσία της ινσουλίνης . Μπορεί να έχουμε αύξηση των τριγλυκεριδίων και σε ορισμένες περιπτώσεις και του ουρικού οξέος.
Κατανομή Γευμάτων
Η κατανομή των γευμάτων έχει πολύ μεγάλη σημασία στους διαβητικούς, ιδίως εάν κάνουν θεραπεία με ινσουλίνη ή αντιδιαβητικά από του στόματος, γιατί πρέπει να υπάρχει κάποιος συγχρονισμός ανάμεσα στην υπογλυκαιμική δράση των φαρμάκων και την υπεργλυκαιμική των γευμάτων.
Έχει αποδειχθεί ότι η ημερήσια ενεργειακή πρόσληψη αν κατανεμηθεί σε 4-6 γεύματα, καθ’ όλη την διάρκεια της ημέρας έχει πιο ευεργετικά αποτελέσματα.
Ο διαβητικός μπορεί να πίνει τσάι καφέ και όλα τα αφεψήματα.
Οι προσαρμογές του διαιτολογίου για τον ΣΔ εξυπηρετούνται θαυμάσια από το πρότυπο της Μεσογειακής Διατροφής και αυτό συμβάλει στην θεώρηση ότι οι διαβητικοί και ιδιαίτερα τα παιδιά, δεν θα πρέπει να φορτίζονται από την αντίληψη της ιδιαιτερότητας.
Είναι γενικά αποδεκτό ότι αντί της επιλογής των ειδικών τροφών είναι προτιμότερο ο ασθενείς να εκπαιδεύεται ώστε ο ίδιος να μπορεί να υπολογίζει και να προσαρμόζει το διαιτολόγιο του.
Γλυκαιμικός δείκτης μιας σειράς τροφίμων
Δημητριακά |
ΓΔ |
Όσπρια |
ΓΔ |
Φρούτα |
ΓΔ |
Λευκό ψωμί |
69 |
Χοντρήφάβα |
70 |
Μήλα |
39 |
Πλήρες ψωμί |
72 |
Μπιζέλια |
51 |
Μπανάνες |
62 |
Μαύρο ψωμί |
51 |
Πορτοκάλια |
40 |
||
Κεχρί |
71 |
Ρίζες |
Χυμός πορτοκαλιού |
46 |
|
Γλυκίσματα |
69 |
Κοκκινογούλι |
64 |
Σταφύλι |
64 |
Πλήρεςρύζι |
66 |
Καρότα |
92 |
||
Λευκό ρύζι |
72 |
Κουκιά |
97 |
Ζάχαρα |
|
Γκρίζο σπαγγέτι |
42 |
Πατάτες (σκόνη) |
80 |
Φρουκτόζη |
20 |
Λευκό σπαγγέτι |
50 |
Πατάτες φρέσκες |
70 |
Γλυκόζη |
100 |
Κέικ |
46 |
Πατάτες καλλιέργειας |
48 |
Μαλτόζη |
105 |
Καλαμπόκι |
59 |
Γογγύλι |
72 |
Σακχαρόζη |
59 |
Γλυκοπατάτα |
51 |
||||
Πρωινά |
Λαχανικά σε κονσέρβα |
Γαλακτοκομικά προϊόντα |
|||
All bran |
51 |
Πράσινα φασολάκια |
40 |
Παγωμένηκρέμα |
36 |
Κορνφλέικς |
80 |
Λευκά |
36 |
Αποβουτυρωμένο |
32 |
Κατάταξη σύμφωνα με την περιεκτικότητα τους σε υδατάνθρακες
5% |
10% |
15% |
20% |
Μανταρίνια |
Βερίκοκα |
Κεράσια |
Μπανάνες |
Φράουλες |
Ανανάς |
Ροδάκινα |
Κυδώνια |
Βατόμουρα |
Λεμόνια |
Μήλα |
Σταφύλια |
Καρπούζι |
Πορτοκάλια |
Αχλάδια |
Κορόμηλα |
Πεπόνι |
Γκρέιπ-φρουτ |
Δαμάσκηνα |
|
Κεράσια του βορρά |
Φραγκοστάφυλα |
||
Ραβέντι |
Μύρτιλα |
Από τα λαχανικά θα επιλέξουμε κατά προτίμηση τα φύλλα των λαχανικών που περιέχουν λιγότερο από 3% υδατάνθρακες και μπορούμε να μην τα υπολογίζουμε στον ισολογισμό, όπως τα σπαράγγια και τις ντομάτες.
Κατάταξη σύμφωνα με την περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες
3% |
5% |
10% |
15% |
Σπαράγγια |
Μελιτζάνες |
Κοκκινογούλι |
Αγκινάρα |
Σέλινο |
Μανιτάρια |
Καρότα |
Φρέσκα κρεμμύδια |
Ραδίκια |
Λάχανο |
Σελινόρριζα |
Μπιζέλια |
Κάρδαμο |
Κουνουπίδι |
Λαχανάκια Βρυξελλών |
|
Σπανάκι |
Φρέσκα φασολάκια |
Κρεμμύδια |
|
Μαρούλι |
Ξινήθρα |
Μαϊντανός |
|
Ντομάτα |
Πράσο |
Δεν συνιστούνται τα ξερά μπιζέλια, ξερά φασόλια, τα κουκιά που περιέχουν περίπου 25% υδατάνθρακες.
Κωνσταντίνος Αλ. Πετρόπουλος
Διαιτολόγος - Διατροφολόγος
Χαρίτου 14 Καρδίτσα
Παλαιότερα άρθρα του Κου Πετρόπουλου